TÜRK EDEBİYATI DERS NOTLARI

Halk Edebiyatı Nazım Biçimleri

Halk Edebiyatı Nazım Biçimleri

1-Anonim Halk edebiyatı Nazım Biçimleri

                            MANİ

→ En yaygın nazım biçimidir.

→ Tek dörtlükten oluşur.(Dörtten fazla olan maniler de vardır.Artık mani gibi)

 7’li hece ölçüsü kullanılır.

→  Uyak düzeni  aaxa (aaba) şeklindedir.

→  İlk iki dize doldurma dizelerdir.Asıl anlatılmak istenenler son iki dizede anlatılır.

→ Her konuda yazılabilir.

→ Düz mani, yedekli (artık ) mani , Deyiş (karşılıklı) mani , ayaklı mani , kesik mani gibi çeşitleri vardır.

                         Türkü

→  Özel bir ezgi ile söylenir.

→  Söyleyeni genellikle bilinmez.(Söyleyeni belli olanlar da vardır.)

→ İki bölümden oluşur.Asıl sözlerin bulunduğu bentler ve her bölüm sonunda tekrarlanan nakaratlardan(kavuştak,bağlama da denir.) oluşur.

→ Hece ölçüsü kullanılır.

→ En çok 7,8 ve 11’li hece ölçüsüyle söylenir.

→  Ezgilerine göre çeşitli isimler alırlar.

      (Bozlak,uzun hava ,Çukurova,hoyrat gibi)

→ Her konuda yazılabilir.daha çok özlem,sevgi ,aşk ,ayrılık, gibi konularda yazılmıştır.

                      

                           Ninni

→ Annelerin çocuklarını uyutmak için söyledikleri kendine özgü bir ezgi ile söylenen şiirlerdir.

→ Çocuğuna duyduğu sevgiyi ve iyi dilekleri söyler.

→ Sade bir dil vardır.

PGenellikle 7, 8’li   hece ölçüsüyle söylenir.

                             Ağıt

→ Ölen kişi için söylenir.

→ Ölen kişinin iyilikleri güzellikleri anlatılır.

→ Ölen kişinin ardından duyulan üzüntü dile getirilir.

* Aşık edebiyatında ağıt söyleyenin kim olduğu bellidir ama anonim halk edebiyatında belli değildir.

* İslamiyet öncesinde Sagu Divan edebiyatında Mersiye karşılığıdır.

→ Ölçü ve uyak düzeni Türkü ile aynıdır.

   Anonim Halk edebiyatı  Düz yazı türleri  

                      Bilmece

→ Bir varlık ya da kavramın çeşitli özellikleri verilerek bunun ne olduğunu bilinmesi istenir.

                       Atasözü

→ Uzun deneyimler ve gözlemler sonucu oluşmuş öğüt niteliğindeki  atalarımızın sözlerine denir.

→ Kalıplaşmış sözlerden oluşur.(yani değiştirilemez.)

→  Didaktik özellik gösterir.

→  Hayat tecrübesi niteliğindedir.

→ İslamiyet öncesi dönemdeki Sav’ın karşılığıdır.

                        Deyim

→ En az iki kelimeden meydana gelen kalıplaşmış sözlerdir.

→ Genellikle mecaz anlamlı sözlerdir.

→ Anlatıma etkinlik katar.

→ Atasözlerinden farkı hüküm bildirmez ve atasözleri gibi uzun süreli değil belli bir zaman dilimini anlatır.(heyecan,şaşma vs.)

                         Tekerleme

→ Anlamlı ve ya anlamsız sözcüklerin ahenkli bir biçimde bir biri ardınca söylenmesidir.

→  Masallara başlarken özellikle kullanılır.Bunun yanında oyunlarda halk hikayeli gibi yerlerde de tekerleme kullanılır.

                        Fıkra

→  İnsanları güldürürken onları düşündürmeyi amaçlayan yazılardır.

→  Didaktik özellik gösterir.

→  Nükteli olabilir.

→  Nasrettin hoca fıkraları,Bektaşi fıkraları gibi.

* Bu fıkraları gazete çevresinde gelişen fıkralarla karıştırmamak gerek.Onlar gündelik olaylar hakkındaki görüşü belirtmek için yazılır.

                  Halk Hikayeleri

→  Aşıkların Köylerde ,düğünlerde ve gittikleri yerlerde saz eşliğinde anlattıkları hikayelerdir.

* Bu hikayeler günler haftalar hatta aylarca sürebilir.

→ Kahramanları hayatta karşılaşabileceğimiz kişilerdir.

→  Nazım nesir karışıktır.

→  Bulundukları dönemdeki sosyal yapıdan izler taşır.

→  Gerçeğe daha yakın olması bakımından destandan ayrılır.

→  Halk hikayeleri işledikleri konulara göre çeşitli isimler alırlar. Aşk hikayeleri, kahramanlık  hikayeleri,dini hikayeler gibi.

            2-Aşık Edebiyatı Nazım Biçimleri

                           Koşma

→  Aşık edebiyatında en çok kullanılan nazım biçimidir.

→  Söyleyeni bellidir.

→  Genel olarak 11’li hece ölçüsüyle söylenir.(4+4+3 ya da 6+5 duraklı)

→  Koşma Divan edebiyatında Gazele benzetilir.

→  3-4-5 dörtlük olabilir.(Bunun dışındaki koşmalara da rastlanır. 6-10 dörtlük arası gibi)

→  Uyak düzeni abab-cccb-dddb …. ya da  xaxa-bbba-ccca ….dır.

→  Son dörtlükte söyleyenin mahlası geçer.

→ Konularına göre dörde ayrılır.

1-Güzelleme:Aşk,ayrılık,sevgi ,özlem ,doğa gibi lirik konularda yazılan koşmalardır.

2-Koçaklama:Savaş,kahramanlık,yiğitlik gibi konuları işleyen epik şiirlerdir.

3-Taşlama:Bu şiirlerde bir durum eleştirilir.Toplumu ya da bireyi yeren(eleştiren) satirik şiirlerdir.

4-Ağıt:Bir kişinin ölümü üzerine söylenen şiirlerdir.

                         Semai

→  Semai’nin sözlük anlamı:Bir kurala bağlı olmayıp ancak işitmekle öğrenilen (söz) demektir.

→ Koşmadan sonra en çok kullanılan nazım şeklidir.

→ 3-4-5 dörtlük olabilir.

→  8‘li hece vezni ile söylenir(bu yönü ile koşmadan ayrılır diğer özellikleri hemen hemen aynıdır.)

→ Uyak düzeni koşma ile aynıdır.

→  Aşk,ayrılık,özlem ,ayrılık gibi konular daha çok işlenir.

→  Görünüşte kolay gibi görünür ama yazılması zordur.

→  Söyleyeni bellidir.

                            Varsağı

→  Koşma ve semaide işlene konulara benzer konular işler ama koşma ve semai kadar yaygın değildir.

→  Kafiye düzeni koşmaya benzer.

→  Dörtlük sayısı 3-4-5 olabilir ama bunlardan daha fazla olanı da vardır.

→  Kendine özgü bir ezgisi vardır.

→ Bre,hey,aman gibi ünlemler vardır.

→  Yiğitçe bir söyleyiş vardır.

→ Adını Güney Doğu Anadolu’da yaşan Varsaklardan alır.

                             Destan

→  Koşmaya benzer.Kafiye örgüsü koşma gibidir.

→  Genellikle 11’li hece ölçüsüyle söylenir.

→  Uzun yazılardır.

→  Bir milleti derinden etkileyen konularda yazılır.

       3-Tekke  Edebiyatı Nazım Biçimleri

                          İlahi

→  Dini konularda yazılır.

→  Allah’ı  övmek onu yüceltmek ona yalvarmak için yazılır.

→ kendine özgü bir ezgi ile söylenir.

→  Hece ölçüsünün 7,8 ve 11 ‘li kalıpları daha çok kullanılır.(bunun dışında diğer hece ölçüsü kullanılan kalıplar da vardır.)

→  Daha çok dini törenlerde okunur.

→ Divan edebiyatında ki tevhid ve münacatın karşılığıdır.

→  Tarikatlara göre farklı ad alır.(Bektaşilerde nefes,Mevlevilerde ayin,Alevilerde deme)

                      

Halk edebiyatı Özellikleri için tıkla

Halk Edebiyatı Sanatçıları için tıkla

Halk Edebiyatı Nazım Biçimleri için tıkla



                                                                dosyayı indir

                                                                arslanhocam.com


Yorumlar - Yorum Yaz